Op uitnodiging van het Ds. Visscherfonds mocht ik op 17 maart in Utrecht de Ds. Visscherlezing verzorgen bij de uitreiking van de tweejaarlijkse prijs met dezelfde naam. Hieronder vind je de tekst.

Mijn broer heet Chris, maar we noemen hem zijn hele leven lang al Christje. Hij is anderhalf jaar ouder dan ik. Hij is een mongooltje, zo noemden wij dat vroeger. Tegenwoordig zeggen we – heel correct – dat hij het syndroom van Down heeft. Pas vier weken na zijn geboorte vertelde de dokter in zijn spreekkamer mijn moeder dat er iets aan de hand was: ‘Het is een mongooltje’. Mijn moeder heeft de hele weg naar huis gehuild. Ze vertelt het wel eens. De klap kwam hard aan voor mijn vader en moeder. Chris zou niet ouder worden dan elf jaar.
(meer…)

Vandaag mocht ik in de Sint Jacobskerk in Vlissingen de elfde Van Randwijklezing houden. Sinds 2005 is de toespraak, genoemd naar de schrijver, journalist en verzetsheld H.M. van Randwijk (1909-1966) onderdeel van het Zeeuwse Bevrijdingsfestival. Hieronder de volledige lezing.

Geachte aanwezigen,

Vandaag staat de vrijheid centraal. We zijn vrije burgers, in een land vrij van een bezetter of onderdrukker. Maar wat behelst onze vrijheid nog meer? Kan vrijheid bestaan zonder verantwoordelijkheid? Of moet hij die aanspraak maakt op vrijheid, ook erkennen dat daar plichten tegenover staan? Hebben we de vrijheid om weg te kijken en te zwijgen, ook in situaties waarin we eigenlijk moeten optreden? Zo maar wat vragen.

‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’, riepen de Fransen in 1789. Blijkbaar dekt de term vrijheid niet alles. Albert Camus zei: ‘Als de mens er niet in slaagt gerechtigheid en vrijheid te verzoenen, dan slaagt hij nergens in.’ Het een is dus een voorwaarde voor het ander. Mijn jeugdheld Herbert Marcuse zei: ‘Tevreden slaven zijn de ergste vijanden van de vrijheid.’ Bestaat er dus een verplichting je te ontdoen van de ketenen die een ander je aanlegt? Kan vrijheid omslaan in onvrijheid? Was kinderopvang in de jaren zeventig een eis van de vrouwenbeweging, nu wordt het bestaan van die opvang gebruikt als argument tegen ouders die hun jonge kinderen willen verzorgen. Mensen worden soms moe van de keuzevrijheid die ze hebben in de door de overheid vermarkte sectoren als zorg, energie en telefonie. En pas op: de totale vrijheid voor de wolven betekent de dood voor de lammeren. Wat doen we daar aan? Zo maar wat vragen.

Vrijheid, verantwoordelijkheid en burgerschap.

Daar wil ik het graag met u over hebben. (meer…)

Hoe de parlementaire democratie overeind te houden in moeilijke tijden?

Geachte aanwezigen,

‘Democratie wil zeggen: de macht aan het volk. Als ik ’s morgens de krant opsla, ben ik altijd weer benieuwd wat ik nu weer vind’, aldus Wim Kan.

‘Wat kan ie het toch goed zeggen’, was de reactie van mijn moeder. ‘Beschaafd, kernachtig en de spijker op z’n kop.’
Zie hier het probleem in een notendop.

Je kunt deze lezing ook downloaden als MP3

Het is een wijdverbreid misverstand te denken dat de vermeende kloof tussen politiek en burger primair iets te maken zou hebben met het gebrekkige instrumentarium van de democratie. Zeker, dat instrumentarium ís beperkt. Té beperkt, maar het is niet de reden waarom er sprake is van zo’n vervreemding tussen het volk en zijn vertegenwoordigers in de politiek. Het is zoals Wim Kan en mijn moeder toen al vonden: Het gaat primair om de inhoud, en het vermogen van politici mensen te overtuigen van hun verhaal, hun idee, voor mijn part hun droom.
De vanzelfsprekendheid waarmee mensen ten tijd van de verzuiling hun leven lang steun gaven aan één politieke stroming is voorbij. Mensen zijn kritisch geworden. De meesten informeren zich grondig voordat ze een keuze maken. Autoriteiten die denken te kunnen rekenen op de overtuigingskracht verbonden aan het ambt als zodanig, vergissen zich. Artsen, advocaten, rechters, politici, leraren, agenten, en ook wetenschappers moeten weten dat ze kritisch gevolgd worden. Zij allen moeten overtuigen, transparant zijn door verantwoording af te leggen. Wie dat niet doet, wie zich arrogant opstelt, redt het niet.

(meer…)

Toespraak op symposium van De Nederlandsche Bank
9 april 2010, Amsterdam

Winston Churchill zei ooit: ‘De staat is als het verteringsorgaan: Als je er iets van merkt, is het fout.’ Dat is wel een heel beperkte kijk op de rol van de overheid toen en nu. Je kunt ook zeggen: De staat is als het verteringsorgaan, als het niet werkt, is het fout.’
Je zegt eigenlijk hetzelfde, maar legt net even een andere nadruk. Het mag duidelijk zijn, we bevinden ons in een periode waarin een bezinning op de rolverdeling tussen de publieke overheid en de private markt gewenst is.

In de periode na de Tweede Wereldoorlog kon je in het Westen spreken van een sociaal-democratische consensus. In grote eensgezindheid werd de verzorgingsstaat opgebouwd, onderwijs en zorg kwamen voor iedereen beschikbaar, en de sociale zekerheid werd uitgebreid, met als hoogtepunten de invoering van de AOW en Bijstandswet.
Al deze verbeteringen waren deels te danken aan de strijd die daarvoor geleverd werd door bijvoorbeeld de vakbonden, waren deels te danken aan het gegroeide inzicht dat een meer egalitaire samenleving prettiger en productiever is, en waren deels te danken aan de toen nog in brede lagen van de bevolking levende aanlokkelijkheid van het ‘arbeidersparadijs’ aan de andere kant van het IJzeren Gordijn.
De rol van de overheid in de economie en de samenleving nam toe.

(meer…)

Op de Partijraad, gisteren in Amersfoort, heb ik mijn besluit om het fractievoorzitterschap meer te leggen nader toegelicht. Iedereen was erg te spreken over de manier waarop de wisseling van de wacht is verlopen. De verkiezing van Agnes werd met een staande ovatie bekrachtigd door het SP-parlement.

Hieronder een videoregistratie van mijn toespraak en een link naar de speech van Agnes Kant.

(meer…)

In het debat staan de volgende vragen centraal: heeft de regering bereikt wat beloofd is en heeft het gekost wat ze dachten? Het gaat dus niet alleen over de cijfers en de centen. Ook beleidsvragen komen aan de orde, zoals: hoe gaat het met de problemen in het onderwijs en de verpleeghuizen en de belastingdienst? En hoe staat het met het vertrouwen in de overheid?

Hieronder mijn bijdrage aan de eerste termijn van het debat, dat is te volgen via www.tweedekamer.nl of het digitale themakanaal Politiek 24.

Sinds een paar jaar roept de minister-president waar ie ook maar de kans krijgt: ‘Het gaat goed met Nederland!’. Daarom beklaagde hij zich gisteren weer over ‘klagerigheid’ van de Nederlanders. Laat ik daarom eens beginnen met het positieve nieuws:

Vorig jaar was een jaar waarin het ons land economisch voor de wind ging. Een economische groei van 3,5 procent, de werkloosheid daalde, en de koopkracht liep even niet verder achteruit. De minister van Financiën kon het jaar afsluiten met een klein overschot op de begroting.

‘Maar’, zei de premier gisteren ook, ‘Het gaat om mensen.’ Daarom vindt de minister-president het vast niet erg dat ik daar ook even aandacht voor vraag:

2007 was namelijk ook ‘n jaar waarin de overheid op een groot aantal terreinen haar werk niet naar behoren heeft gedaan. De ombudsman kreeg nog nooit zoveel klachten binnen over ‘n overheidsinstantie, als over de belastingdienst vorig jaar. (meer…)